We zijn inmiddels ruim een week terug van Samenland en kijken met plezier terug op de heerlijke tijd die we daar hadden. De eerste kennismaking met een permacultuurtuin is prima bevallen. De combinatie van klussen in de tuin en kennis opdoen tijdens het Permacultuurfestival was ideaal. Maar is hetgeen we gezien hebben op Samenland wel toe te passen op het dorpslandgoed van het Eemgoed. En lopen de bewoners van het Eemgoed wel warm om de landschapskamers te ontwerpen volgens de richtlijnen van het schijnbaar chaotische systeem van permacultuur? Zal de voorkeur meer liggen bij een overzichtelijke, biologische tuin met veel éénjarige planten en desnoods met gebruik van ecologische bestrijdingsmiddelen? Is er met overleg en creativiteit een geheel te ontwikkelen waarin meerdere toepassingen mogelijk zijn? Niets van het Samenland is zomaar over te nemen op de klei van de Flevopolder. Elke tuin heeft zijn eigen mogelijkheden en beperkingen en vraagt om een eigen aanpak. Permacultuur is geen eenheidsworst, geen heilig systeem. Permacultuur toepassen zonder je gezonde boerenverstand en creativiteit te gebruiken leidt tot teleurstellingen.

De eerste week op Samenland val ik van de ene verbazing in de andere. Door de overvloedige regenval is er zoveel groen dat ik pas bij heel goed kijken ontdek dat er tussen al dat groen van allerlei groenten staan. Niet dwars door elkaar, maar in lange rijen wisselen de groenten elkaar af, kool naast knolselderij met daarnaast, aardbeien die paarse capucijners als buur hebben. Of bessen met artisjokken aan de ene en mais aan de andere kant. Jonge bessenstruiken verstoppen zich tussen distels, melde, bijvoet, kamille en brandnetels en pas na langer kijken ontdek ik dat de champagnebes al rijpe geel roze vruchten draagt die heerlijk smaken. Alles staat op een bodem waar je zonder probleem je hele hand insteekt. Beetje bij beetje kom ik erachter dat niets toevallig is zoals het is en dat er een ontwikkelperiode van 12 jaar aan vooraf is gegaan.

Wat zal er nodig zijn om op het Eemgoed een gezonde bodem te krijgen? Eerst maar een grondige bodemanalyse om te weten te komen hoe de samenstelling van de bodem is? In juni deed ik een klein onderzoek naar de structuur van de bodem. Metveel moeite kreeg ik met de schop een brok klei van 30x30x30 cm uit de grond waar na vijf keer vallen vanaf heuphoogte slechts enkele klein stukjes waren afgebrokkeld. De wortels van het gras en de klaver drongen niet verder dan een centimeter diep in de bodem en groeiden meer horizontaal dan verticaal. Hoe krijgen we deze ingeklonken klei weer korrelig en gezond?Taco heeft op de leemgrond bij Sint Truiden de eerste twee jaar intensief met de bodemverbeteraar luzerne gewerkt. Deze wortelt diep, haalt veel mineralen naar boven, maakt ruimte in de bodem en brengt verbindende koolstof in de grond. Je kunt het na de eerste bloei maaien en de laag als mulch gebruiken waardoor weer nieuwe scheuten kunnen groeien. Meer variatie kunnen we aanbrengen met smeerwortel, distel of andere radixsoorten.

Om te zien hoe Samenland er twaalf jaar geleden bijlag hoef je slechts naar de andere kant van de holle weg te kijken. Een maisland van vele hectaren bestrijkt een helling. Het enig wat je ziet is maïs, maïs en nog eens maïs. Wat een verschil met Samenland met zijn diversiteit aan bomen, struiken, planten, vogels en insecten. Bij zwaar weer gutst het regenwater op het maïsland naar beneden het bovenste bodemlaagje meenemend. Op Samenland houdt de bodem het water vast. In de droge zomer van vorig jaar hoefde er geen extra water te worden gebruikt en ook dit jaar bedruipt het land zichzelf. De luchtige, leemachtige bodem die rijk is aan organismen houdt het water prima vast en er zijn swales en poeletjes aangelegd om het water op te vangen en te bewaren. Ook de kleigrond van de Flevopolder zal het water vasthouden en wanneer de bodem eenmaal is verbeterd ook goed verwerken. Gezien het extremere weer kunnen we ons afvragen of we er niet goed aan doen aan om het regenwater op meerdere plaatsen op te vangen. Hier is in de plannen al voorzien middels ruimte voor oevers bij de afscheidingssloot. Een smalle geul over de volle breedte van een landschapskamer is ook een mogelijkheid en misschien kunnen we nog enkele poelen aanleggen. Hierdoor ontstaat ook de mogelijkheid om hoogteverschillen aan te brengen. De uitgegraven grond voor de poelen kan als een kleine heuvel er -gedeeltelijke- langs worden geplaatst hetgeen weer meer mogelijkheden biedt om optimaal van de zon gebruik te maken.

De bodem op Samenland is inmiddels zo gezond dat Taco kan volstaan met minimale ingrepen. Veel zogenaamd onkruid laat hij groeien omdat ze de jonge aanplant beschermen en dat wat hij verwijdert laat hij liggen als een mulchlaag voor de bodem. Compost maken doet hij niet meer omdat het te arbeidsintensief is. Ik vermoed dat de bodemanalyse zal uitwijzen dat wij de eerste jaren nog volop compost nodig hebben. Dat vind ik geen straf want het is heel boeiend om tuinafval te transformeren naar voeding voor ons voedsel.

Op de langere termijn is permacultuur een hangmat-systeem, omdat we met de natuur mee werken en alleen dan ingrijpen als de groei uit de hand loopt of er hulp nodig is. Dit lijkt me een aantrekkelijk vooruitzicht voor de latere jaren Dankzij de inspanningen van de eerste jaren waarin we van de platte, ingeklonken aarde weer een luchtige en vruchtbare bodem hebben gemaakt kunnen we dan volop genieten van supergezond voedsel. Ik krijg er nu al veel zin in.